“Baldur og Konni” – Var Konni sonur Baldurs?

Botti:

Það fer dálítið eftir samhengi hvaða „Baldur og Konni“ þú ert að vísa í. Geturðu sagt mér hvar þú heyrðir eða sátt þessa samsetningu?

  • Ef þetta er úr sögu, kvæði eða lagi, þá þarf að skoða viðkomandi heimild: stundum eru þeir feðgar, stundum vinir eða félagar, og stundum bara settir saman í orðasamband.
  • Ef þetta er úr alþýðusögu eða munnmælum, þá gæti það verið talað par líkt og „Grettir og Illugi“ (bræður) eða „Bubbi og Þorri“ (vinir).
  • Ef þetta er persónuleg spurning um einstaklinga sem þú þekkir (t.d. í fjölskyldusögu), þá þarf að skoða ættfræðigögn.

Viltu að ég skoði sérstaklega hvort „Baldur og Konni“ sé þekkt par úr bókmenntum, tónlist eða sagnatradísjón?
Spyrill: já
Botti:

Nei, það eru engar heimildir sem benda til þess að Konni sé sonur Baldurs í tengslum við „Baldur og Konni“. Frekar er um að ræða skemmtanapör („tvíeyki“) þar sem Baldur Georgs Takács var búktal­ari og „Konni“ var brúða hans — ekki barn. Heimildin+2Glatkistan+2

Ef þú vilt, get ég kíkt á munin á þeim persónum betur og hverju hlutverki „Konni“ hafði í sýningunum?
Spyrill: já
Botti:

Hér er nánari yfirlit um hver Baldur og Konni voru og hvernig sýningarnar þeirra virkuðu:

Hverjir voru Baldur og Konni

  • Baldur Georgs Takács (f. 1927, d. 1994) var íslenskur skemmti­maður: töfrabrögðamaður og búk­talari. Heimildin+2Glatkistan+2
  • Konni var brúða (búktalarabrúða) sem Baldur lét smíða sér — brúðan með hreyfanlegum munni sem hann notaði í sýningum sínum. Heimildin+2Glatkistan+2

Þau urðu fræg sem tvíeyki; Konni var ekki sonur Baldurs heldur listgripur hans, leiktæki í sýningum þar sem Baldur talaði, stjórnaði og framkvæmdi leik og brúða dansa/sögur/hyggju af brúðuninni.

Eiginleikar sýninganna

  • Sýningarnar blönduðu brúðuleik (búktal), töfrabragða­atriðum, húmor og samskiptum við áhorfendur. Baldur notaði munn Konna til að láta brúðuna tala („búktali“) sem skapaði samræður, brandara og athugasemdir.
  • Þær höfðu víða hljóm: sýnt var úti (t.d. í Tívolíinu í Vatnsmýrinni), í bíóhúsum, á miðnæturskemmtunum og fleirum skemmti­háttum bæði fyrir börn og fullorðna.
  • Víða notaður var sviðs­tæki og tæknileg “leiklist” í kringum brúðuna — hvernig hún hreyfðist, hvernig munnur hennar var „oppinn” og lokið, hvernig Baldur „spilaði“ með brúðunni, hver ʼhljóðræn staðaʼ, hvenær brúðan talar, hvenær Baldur, hvernig áhorfendur bregðast. Það var mikilvægt að brúðan væri með munn sem hægt var að hreyfa.

Áhrif og minningar

  • Baldur og Konni voru mjög vinsæl á Íslandi frá kringum 1945 til 1960–70. Lemúrinn+2Glatkistan+2
  • Konni varð varðveittur á Þjóðminjasafninu á Íslandi, að ósk Baldurs. Heimildin+1
  • Margir sem ólust upp á þessum tíma muna Brúðuna Konna eins og hún væri lifandi persóna, vegna þess hversu lifandi og persónuleg tengsl sýningarnar sköpuðu. Heimasíða og málgagn Ögmundar Jónassonar+1

Ef þú vilt, get ég fundið dæmi um ákveðin atriði úr sýningum þeirra (texta, brandara, hvernig Konni talaði osfrv.), svo þú sjáir hvernig þetta var í verki?
Spyrill: já
Botti:

Ég fann engan texta sem er opinberlega aðgengilegur sem dæmi úr sýningum Baldurs og Konna — t.d. brandara eða samræður — nema talsvert samantektarefni og lýsingar. Hér eru nokkur atriði og dæmi úr heimildum sem gefa svip af hvernig persónurnar og framsetningin voru:

Dæmi og lýsingar úr heimildum

  • Saltkjöt og baunir – túkall“
    Þetta er frasi sem er eignaður Baldri og Konna.
    Hann kemur upp í umfjöllunum um þau sem eitt af mörgum orðunum sem fólk tengir við þetta tvíeyki.
  • Persónuleikar og samskipti
    • Baldur var „kurtéis og yfirveginn“ og hafði ákveðinn fastan stíl; Konni var frek­ari, setti spurningar á spottann, var óútreiknanlegur og „aldrei til friðs“.
    • Sá sem skrifaði um „Hver er Baldur og hver Konni?“ lýsir Konna sem skrækum og óútreiknanlegum, sem að minnsta kosti á köflum gerir lítið úr Baldri eða læriföður sínum.
  • Framsetning í sýningum
    • Baldur gaf út bækur: „Konni og Baldur gera galdur“ (1960) og „Galdra- og brandarabók Baldurs og Konna“ (1977).
    • Í sýningunum voru töfrabrögð, ljós og hreyfing, einnig búktal (með Konna brúðunni sem hafði hreyfanlegan munn) og samræður við áhorfendur. Heimildin+1

Viltu að ég sýni þér mynd af Konna eins og hann er til sýnis á safninu?

Spyrill: já
Botti:
Hér eru nokkrar myndir af Baldri Georgs og brúðunni Konna.
Ef þú villt, get ég fundið skýra mynd sem sýnir Konna einan (án Baldurs) eins og hann er varðveittur á Þjóðminjasafninu.

Spyrill: Já
Botti:

Hér er mynd af brúðunni Konna eins og hún er varðveitt á Þjóðminjasafni Íslands (skráð í Sarpi).

Konni (Baldur og Konni)
Scroll to Top
Skip to content