ChatGPT said:
„Prompt“ í samhengi við snjallpjall (eins og ChatGPT) merkir í grunninn inntak eða ábending sem notandi gefur kerfinu – það er spurningin, fyrirmælin eða textinn sem þú slærð inn og sem mótar svarið sem kemur til baka. Hugtakið kemur úr ensku tölvunar- og forritunarheimi, þar sem „command prompt“ var textalínan sem beið eftir skipun frá notanda.
Á íslensku hefur orðið ekki enn fest sig í sessi með einni viðurkenndri þýðingu, en ýmis tilraun hafa verið notuð:
- Ábending – algengt í fræðilegum textum; bendir á að notandi gefi kerfinu ákveðið merki eða leiðsögn.
- Spurning / inntak – einfaldasta lýsingin, sérstaklega í almennri notkun.
- Leiðbeining – stundum notað í samhengi við „prompt engineering“, þ.e. listin að smíða góðar leiðbeiningar.
- Skipun – dregið úr forritunarmáli, þó það hljómi oft of tæknilegt fyrir samtalskerfi.
Það má því segja að íslenskan sé í mótun hér. Í daglegu tali væri líklega skýrast að tala um „inntak“ eða „spurningu“ þegar átt er við prompt, en í faglegri umfjöllun gæti „ábending“ eða „leiðbeining“ átt betur við.
Það áhugaverða er að orðið hefur líka fengið nýja merkingu: góð „promt“ er ekki bara spurning heldur hálfgert listaverk sem stýrir heilu samtali eða verkefni. Þetta gerir það erfitt að festa eitt íslenskt orð – því það er bæði skipun, leiðsögn og samræðusproti í senn.
Viltu að ég leggi til eina hnitmiðaða íslenska þýðingu sem gæti staðið undir öllum þessum blæbrigðum?
Spyrill: já
ChatGPT:
Þá myndi ég leggja til orðið „leiðorð“.
Það sameinar tvo þætti:
- „leið-“ vísar til þess að það stýrir samtali eða verkefni, gefur stefnu.
- „-orð“ tengir það beint við texta eða orðalagið sem þú slærð inn.
„Leiðorð“ er styttra og hnitmiðaðra en „inntak“ eða „leiðbeining“, en samt nægilega sveigjanlegt til að ná utan um bæði spurningu, skipun og lýsingu sem mótar svör snjallpjalls. Það er líka í takt við íslenskan orðaforða – minnir á „stjórnorð“ eða „lykilorð“.
Með tímanum gæti þetta orðið jafneðlilegt og „lykilorð“ varð í tölvumálum.
Viltu að ég sýni dæmi um hvernig „leiðorð“ gæti verið notað í stað „prompt“ í mismunandi samhengi (spurning, skipun, lýsandi texti)?
Spyrill: já
ChatGPT:
Hér eru dæmi þar sem orðið leiðorð kemur í stað „prompt“ í ólíkum aðstæðum:
1. Spurning (samtalslegt leiðorð):
- Notandi: „Hvað er ást?“
- Þetta er einfalt leiðorð sem kveikir svar frá snjallpjallinu.
2. Skipun (fyrirmæla-leiðorð):
- Notandi: „Búðu til töflu með 10 vinsælum fuglategundum á Íslandi.“
- Hér virkar leiðorðið eins og skipun sem kallar fram gagnlegt úttak.
3. Lýsandi texti (skapandi leiðorð):
- Notandi: „Lýstu framtíðarborg árið 2200 þar sem menn og vélmenni búa saman í sátt.“
- Þetta leiðorð er ekki spurning né bein skipun, heldur sviðsetning sem leiðir hugmyndaflæði.
4. Í kennslu eða fræðum:
- „Gæði svars frá snjallpjalli ráðast oft af því hversu skýrt leiðorð er mótað.“
- „Leiðorðasmíð“ (prompt engineering) má þá þýða sem smíð leiðorða eða listin að smíða leiðorð.
Með þessu móti er „leiðorð“ nógu breitt til að virka bæði í daglegu tali og fræðilegum textum. Það gæti jafnvel orðið lykilhugtak í íslensku umræða um gervigreind.
